Ανασύσταση οικονομίας με συνεργατικά σχήματα [άρθρο σε Εφημερίδα Ναυτεμπορική]
ιδρυμάτων και των ατόμων από τη διάχυσή της είναι δυνατή μόνο μέσα από τη συσπείρωση και τη
δημιουργία οικονομιών κλίμακας και σκοπού.
Ανεξάρτητα με την οικονομική θεώρηση ανάπτυξης που οποιοσδήποτε ακολουθεί, είναι βέβαιο πως η
εφαρμογή κάθε πολιτικής είναι αποτελεσματικότερη, όταν υλοποιείται και συντονίζεται τοπικά, ώστε
άμεσα να επαναπροσδιορίζεται και να αυτοβελτιώνεται.
Η κατάτμηση της Ευρώπης σε περιφέρειες αναδεικνύει το γεγονός, ενώ η ανάδειξη των
ιδιαιτεροτήτων και των πλεονεκτημάτων κάθε περιφέρειας μπορεί να τη μετατρέψει σε λειτουργική
περιφέρεια, Fujita.
Η πυκνότητα, η συχνότητα και η ένταση των συναλλαγών, εξάλλου, σε μια περιφέρειαm αποτελούν τα
βασικά στοιχεία που καθορίζουν την ανταγωνιστικότητά της έναντι άλλων περιοχών, Johanson.
Στην ελληνική περιφέρεια όπου κυριαρχούν οι μικρές επιχειρήσεις με συχνά ανύπαρκτο εξαγωγικό προσανατολισμό και οικονομικά μεγέθη αθέατα από τη διεθνή οικονομία, είναι απαραίτητη η άμεση ένταξή τους σε λειτουργικά σύνολα (clusters), τα οποία θα τους προσδώσουν τη δυναμική καινοτομικής ανάπτυξης για να διεκδικήσουν τμήμα της παγκοσμιοποιημένης αγοράς.
Οι στρατηγικές σχεδίασης, διαχείρισης και ανάπτυξης των λειτουργικών περιφερειών πρέπει να πραγματοποιηθούν σε τοπικό-περιφερειακό και όχι σε εθνικό επίπεδο, σύμφωνα και με τα διεθνή πρότυπα δημιουργίας και εξέλιξης των clusters που έχουν περιγραφεί πλήρως από τους Marshall, Krugman, Porter και πολλούς άλλους.
Οι περιοχές με δυναμική ανάπτυξης είναι ανάγκη να οδηγηθούν μέσα από πρακτικές ιδιωτικών
πρωτοβουλιών συσπείρωσης στη μετατροπή τους σε λειτουργικές περιφέρειες.
Συχνά στην Ελλάδα παρατηρείται το φαινόμενο, υπάρχουσες δομές και δραστηριότητες να μην επιτελούν το ρόλο για τον οποίο υποτίθεται πως έχουν δημιουργηθεί.
Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργούνται χάσματα (gaps) σε διάφορα τμήματα της αξιακής αλυσίδας.
Τα σημεία αυτά θα πρέπει άμεσα να εντοπιστούν -ήδη έχει γίνει σημαντική δουλειά σε αυτόν τον τομέα- και να γίνουν παρεμβάσεις, ώστε να εξαλειφθούν οι επιπτώσεις που προκαλούν στην αναπτυξιακή διαδικασία.
Τέτοιο παράδειγμα είναι το διαπιστωμένο χάσμα μεταξύ του παραγόμενου προϊόντος της έρευνας από τα ερευνητικά - ακαδημαϊκά ιδρύματα και του αντίστοιχου απαιτούμενου προϊόντος από την αγορά.
Αντί να δημιουργούνται συνεχώς και ανεπιτυχώς υποδομές «γεφύρωσης» του χάσματος, πρέπει να
γίνει επένδυση στη λειτουργική περιφέρεια (cluster), ώστε το χάσμα αυτό να σταματήσει να υπάρχει,
καταργώντας τα ίδια τα αίτια της γένεσής του. Το χάσμα αυτό σήμερα υπάρχει, αφενός μεν γιατί τα
ερευνητικά ιδρύματα δεν έχουν σαφή επιχειρηματικό προσανατολισμό, αφετέρου δε γιατί οι μικρές
επιχειρήσεις δεν διαθέτουν τμήματα έρευνας και ανάπτυξης και άρα είναι αδύνατον να επωφεληθούν
από την έρευνα των ιδρυμάτων.
Η σύζευξη σε ένα (cluster) των δύο αυτών παικτών θα έλυνε αυτόματα το πρόβλημα, αφού θα επαναπροσανατόλιζε το χαρακτήρα και τις προοπτικές και των δύο με ένα κοινό αναπτυξιακό όραμα.
Ενα άλλο παράδειγμα χάσματος είναι η πλήρης ανακολουθία μεταξύ των ειδικοτήτων των
παραγόμενων πτυχιούχων και των αναγκών σε ειδικότητες της αγοράς εργασίας.
Το σύστημα κατεύθυνσης στην απασχόληση π.χ. ΟΑΕΔ, δρα πυροσβεστικά, χωρίς να συμμετέχει στη
διαμόρφωση πολιτικών και στρατηγικών με μακροχρόνιο ορίζοντα ή, αν το κάνει, το κάνει εντελώς
αναποτελεσματικά, κρίνοντας από το αποτέλεσμα.
Η δημιουργία θέσεων εργασίας σε τοπικό επίπεδο θα ήταν πολύ αποτελεσματικότερη, εάν υπήρχε η
σύζευξη των βαθμίδων της εκπαίδευσης με την κατάρτιση και τους επιχειρηματικούς φορείς.
Πρέπει άμεσα τα προγράμματα κατάρτισης εκπαίδευσης και εξειδίκευσης να σχεδιάζονται σύμφωνα
με τις διεθνείς τάσεις και προοπτικές, ώστε να υπάρχει στις επιχειρήσεις το απαραίτητο στελεχικό
δυναμικό, που εξασφαλίζει καινοτομικότητα και πρωτοπορία.
Η σύζευξη των τοπικών παραγόντων ανάπτυξης σε μια τριπλή δομή -τοπική κυβέρνηση, ακαδημία και αγορά- δίνει απάντηση και στο παραπάνω πρόβλημα, μέσα από τη δημιουργία αναπτυξιακού cluster, που δημιουργεί όλες τις απαραίτητες αλληλεπιδράσεις και οδηγεί στην ανάπτυξη.
Εάν θέσουμε ως βασική κατεύθυνση την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας σε διεθνές
επίπεδο και ευνοήσουμε τη δημιουργία τοπικών συσπειρώσεων σε λειτουργικές περιφέρειες, τότε ο
απαιτούμενος σχεδιασμός θα αναδυθεί ως αποτέλεσμα της αποκατάστασης της αξιακής αλυσίδας.
Η εισαγωγή καινοτομικότητας στην παραγωγική διαδικασία και η ωφέλεια των επιχειρήσεων των
ιδρυμάτων και των ατόμων από τη διάχυσή της (spillovers) είναι δυνατή μόνο μέσα από τη συσπείρωση και τη δημιουργία οικονομιών κλίμακας και σκοπού.
Η αποκατάσταση της αξιακής αλυσίδας, η οποία έχει διαρραγεί στην ελληνική πραγματικότητα, είναι
το ζητούμενο σήμερα και είναι άμεσα απαραίτητο όλες οι μονάδες που την αποτελούν, να παίξουν το
ρόλο που τους αναλογεί, με κυρίαρχο ίσως παίκτη την ακαδημαϊκή και την επιχειρηματική κοινότητα.
Η τοπική αυτοδιοίκηση σε περιφερειακό επίπεδο πρέπει άμεσα να προκαλέσει τη συσπείρωση των
βασικών παικτών γύρω από το κοινό όραμα της οικονομικής ανάπτυξης με όρους διεθνούς
ανταγωνισμού και αριστείας.
Μεγάλη προσοχή, όμως, πρέπει να δοθεί, ώστε να μην επαναληφθούν τα λάθη του παρελθόντος, όπου
για καθαρά λόγους πολιτικών σκοπιμοτήτων βαπτίζονταν ως καινοτόμα και επιδοτούνταν
αναποτελεσματικά και γραφειοκρατικά σχήματα, που τελικά δεν έφεραν αναπτυξιακά αποτελέσματα.
Οι όποιες προσπάθειες συσπείρωσης θα πρέπει να έχουν καθαρά επιχειρηματικό χαρακτήρα,
χειροπιαστά, μετρήσιμα αποτελέσματα, με προοπτική τη διεθνή αριστεία και ανταγωνιστικότητα.
Η επιλογή του μοντέλου συσπείρωσης είναι μια επίσης σημαντική παράμετρος. Μοντέλα, όπως αυτό
των γαλλικών πόλων καινοτομίας, που επιχειρήθηκε να εφαρμοστούν στο παρελθόν, μάλλον δεν
ταιριάζουν στην ελληνική πραγματικότητα, αντίθετα το αυστριακό εφαρμοσμένο μοντέλο τύπου
Clusterland φαίνεται να είναι περισσότερο πρόσφορο για τη χώρα μας.
Η εφαρμογή των παραπάνω λύσεων μπορεί να ξεκινήσει άμεσα, είναι θέμα καθαρά πολιτικής
βούλησης και ανθρώπων με γνώσεις, εμπειρία και όραμα, που θα αναλάβουν τη χάραξη και εφαρμογή με μακροχρόνιο ορίζοντα και απερίσπαστη υλοποίηση.
Δρ. ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΑΘΑΡΑΚΗΣ - καθηγητής, ΚΩΣΤΑΣ ΖΟΠΟΥΝΙΔΗΣ
